Maak het aantrekkelijk en ruimschoots beschikbaar

Jongens jongens wat heb ik dit keer een raadselachtige titel bedacht voor mijn blog. Waar hééft ze het over? Biologische groente? Betaalbare woningen in het koopsegment? Je lichaam? Of gaat het toch weer over… kinderen aan het lezen krijgen!?

Ja toch weer dat laatste, jammer voor wie hoopte op de derde optie. Maar fijn, hoop ik, voor wie kinderen aan het boeken-lezen wil krijgen. En dan richt ik mij tot ouders én leerkrachten. Waarom niet? In beide gevallen zijn dezelfde principes toepassing. De snelle lezer die zich tot de titel wil beperken, is bij dezen geïnformeerd over mijn advies.

Voor de fanatiekelingen die mijn héle blog lezen, allereerst nog een disclaimer: lees je zelf? En dan bedoel ik geen Instagramposts en nieuwsartikelen online. Lees je echte boeken, liefst van papier? Zo ja, dan verleen ik je met veel plezier toegang tot de volgende alinea’s. Zo nee, dan zijn er drie opties:

1. Je leest niet, maar je zou wel willen (en je kunt het ook).
   Voor jou heb ik iets, lieve vriend(in): Met deze tips word jij een boekenlezer
   Veel plezier en kom terug als je zelf boeken leest! Want goed volgen vereist allereerst een goed voorbeeld.
2. Je leest niet, je wil wel, maar je kunt het niet (denk je).
   Deze categorie had ik eerst nog niet, en ik bedacht me later dat hij ontbrak. Misschien ben je erg dyslectisch of om een andere reden niet in staat om (technisch) te lezen. Dit vereist eigenlijk een aparte blog, maar voor nu: probeer de luisterboeken en laat aan je kind zien dat je boeken luistert. En ja, dit is ook lezen.

3. Je leest niet, en je wilt ook niet gaan lezen.
   De kans dat jij deze blog leest, lijkt me vrij klein. Maar als je dat wel doet, en je staat voor de klas, sluit ik me aan bij de (vrij harde) woorden van Paul van Loon: ‘Leraren die zelf niet van lezen houden, moeten een ander beroep kiezen’. Lees je deze blog niet als leerkracht, maar als ouder? Dan wil ik je vragen, omwille van je eigen kind, te onderzoeken waar je weerstand tegen boeken lezen vandaan komt. In de tussentijd is er misschien een andere ouder die het boekenlezen kan voorleven? Hoe dan ook is het misschien niet helemaal eerlijk naar je kind toe, om iets te verwachten waar je zelf niet toe in staat bent.

Goed. Jij bent dus (inmiddels) wél een boekenlezer! Je haalt het niet in je hoofd om je kind te belonen voor het lezen, maar nog steeds verkiezen jouw kinderen de iPad boven de kast met de kinderboeken. Onbegrijpelijk. Het zal hun verdorven karakter wel zijn. Gelukkig zijn wij er om ze te redden.

Het tegenovergestelde is waar: kinderen willen dolgraag lezen. Maar dan moeten er wel boeken voor handen zijn én het aanbod moet een beetje leuk zijn. Aiden Chambers beschrijft in zijn boek The reading environment een veelzeggende anekdote: Een leerkracht vertelde over een uitstalling van boeken die ze had gemaakt in de aankomsthal van haar basisschool. Het was een school waarin maar heel weinig gelezen werd. Tijdens de gezamenlijke ochtendstart, vertelde de zij de kinderen over de boeken in de uitstalling. Ze legde uit dat ze een vel papier naast de uitstalling zou neerleggen. De kinderen konden daarop hun naam schrijven en aangeven welke van de boeken ze wilden lezen als de uitstalling straks was opgeruimd. Na de ochtendstart gingen de kinderen naar hun klaslokalen en bleef de leerkracht nog even staan praten met de directeur. Toen ze uitgepraat was en terug naar haar klas wilde gaan, bleef ze verbaasd bij de uitstalling staan. Alle boeken waren weg!

Ergens anders in datzelfde boek beschrijft Chambers een hilarisch, maar ook triest, voorbeeld van een prachtige schoolbibliotheek. De bibliotheek bevatte een uitgebreide collectie van de mooiste kinderboeken, in perfecte staat. Toch was er nauwelijks een kind op die school die de boeken ooit aanraakte. Waarom niet? De leerkracht die de bibliotheek onderhield nam haar taak serieus. Erg serieus. De bibliotheek ging elke dag op slot en zij bewaakte de sleutel met haar leven. Geen kind dat in de buurt van de boeken mocht komen, behalve op afspraak en onder strikte begeleiding. Gelukkig bleven de boeken allemaal mooi.

Laat ik aan deze twee verhalen nog een eigen bevinding toevoegen: Achter onze vorige woning stond een minibuurtboekenkastje, specifiek gericht op het uitwisselen van kinderboeken. Het was er neergezet vanuit prachtige bedoelingen in een wijk waarin kinderboeken in huis alles behalve vanzelfsprekend waren. In de praktijk was het ook de slechts denkbare reclame voor kinderboeken. De boeken die erin stonden waren compleet afgeschreven, of van het soort waarvan je je afvroeg waarom iemand ze überhaupt ooit al had willen lezen. Dagelijks liepen er kinderen langs het kastje, en de inhoud bleef - niet geheel verrassend -  onaangeraakt. In een poging de anonieme buurtheld uit te hangen, kocht ik bij de lokale buurthandel een stuk of vijf kinderboeken. Drie klassiekers, maar in een mooie nieuwe uitgave, en twee boeken die dat jaar voor het eerst waren uitgegeven. Ik las de boeken eerst (nog maar eens) zelf, want zo ben ik dan ook wel weer, en zette ze daarna in het boekenkastje. Binnen mum van tijd waren alle vijf de boeken weg. En hoewel het boekje als uitwisselkast bedoeld was, kwamen deze boeken ook niet meer terug. Daarmee was mijn experiment niet helemaal gegaan zoals de bedoeling was, want het buurtboekenkastje was na afloop nog altijd een uitstalling van onaantrekkelijke kinderboeken, maar natuurlijk had ik de boeken liever in de handen van de kinderen dan in het kastje. Experiment toch wel geslaagd!

Wat kunnen we leren uit deze verhalen? Met een aanbod van mooie, aantrekkelijke boeken, willen kinderen wel degelijk boeken lezen. En als ze het gevoel hebben dat het boek dat ze willen lezen morgen wel eens weg zou kunnen zijn, dan pakken de kleine graaiers deze zo snel mogelijk voor zichzelf. Maar moeten de boeken wel beschikbaar zijn. Misschien moet je daarom lachen, maar stel jezelf ook eens de vraag: hoe ziet onze kinderboekencollectie eruit? En waar liggen de kinderboeken bij mij thuis of  in de klas? (En ligt er bovenop de stapel met boeken niet toevallig eerst nog een tablet?). Dus leg alsjeblieft de boeken binnen handbereik. En maak het aanbod een beetje ruim alsjeblieft, dan blijft er nadat de graaiers hun slag hebben geslagen voor de rest ook nog wat te kiezen.

Bronnen:

• Chambers, A. (1991). The reading environment, The Thimble Press
• Castles, A. Rastle, K. & Nation, K. (2018). Ending the reading wars: Reading acquisition from novice to expert. Pscychological Scrience in the Public Interest, 19(1), 51