Op een van de social media-kanalen zag ik laatst een bericht van een wanhopige ouder die zijn kind maar niet aan het lezen kreeg. De tablet was veel en veel aantrekkelijker. Een goedbedoelende meelezer gaf het advies om het kind punten te laten verdienen door te lezen. Die punten kon het kind vervolgens weer inwisselen voor tablettijd. Slim plan toch?
NOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO!
Het is een snelle en zekere route naar een leeshatend kind.
De Amerikaanse gedragswetenschapper Alfie Kohn, wees mij enkele jaren geleden voor het eerst op het gevaar van belonen. Het zou kunnen zijn dat hij dat deed in een persoonlijk gesprek met mij, maar misschien las ik het ook gewoon in zijn boek ‘Onvoorwaardelijk ouderschap’ (aanrader, ook voor in het onderwijs). Zijn punt: belonen is (net als straffen) een truc om het gedrag van een kind van buitenaf te sturen. Dit ondermijnt het verlangen vanuit het kind zélf om te leren. De Amerikaanse auteur Daniel Pink is het met Kohn eens, hij vertelt in zijn boek Drive dan ook dat het ‘uiterst gevaarlijk’ is een beloning te koppelen aan een vaardigheid waarvan je wil dat iemand ertoe gemotiveerd blijft.
Waar de meesten het er anno 2023 wel over eens zijn dat straffen weinig goeds oplevert, staat belonen nog altijd in een ander daglicht. Zelf ben ik als logopedist ook geschoold in het geven van stickers als ultiem middel om kinderen nieuwe dingen te leren. Ooit zweerde ik erbij. Maar laat me een klein uitstapje maken om je het probleem met belonen zelf te laten ervaren:
Hembasha is een Eritrees brood dat traditioneel gezien wordt gegeten op de eerste verjaardag van het kind. Ik heb het hier op een bordje. Wil je het proeven?
Als je net als ik een klein beetje culinair-avontuurlijk bent ingesteld, schat ik de kans dat je ‘ja’ antwoordt vrij groot in. Je bent nieuwsgierig om een nieuwe smaak te proberen en zo ook nog iets te leren over de Eritrese eetgewoontes. Laten we dat nog eens proberen:
Hembasha is een Eritrees brood dat traditioneel gezien wordt gegeten op de eerste verjaardag van het kind. Ik heb het hier op een bordje en als jij het eet, krijg je van mij 100 euro. Wil je het proeven?
Heb je nu nog veel zin om een stuk hembasha in je mond te stoppen? Misschien wil je het nog wel doen, maar dan waarschijnlijk vooral omdat je wel een leuke besteding voor 100 euro kunt verzinnen. Ik heb zojuist de aantrekkelijkheid van dit culinair experiment behoorlijk om zeep geholpen. Hoe kan dat? Simpelweg doordat ik een beloning aan de handeling van het eten gekoppeld heb. Door het toevoegen van die beloning, zelfs al was die misschien bedoeld om je aan het eten te krijgen, gaf ik impliciet het signaal: ‘Hembasha is niet te vreten. Niemand zou uit zichzelf zo gek zijn om het in zijn mond te stoppen, tenzij je er iets voor terug kreeg.’
Een vaardigheid waarvan je wilt dat een kind er plezier in gaat beleven, kun je dus beter niet belonen. En in die categorie vinden we zeker ook: lezen! Terug naar het voorbeeld van het niet-lezende kind en de tablet. Door een kind punten te laten verdienen en die te laten inwisselen voor tablettijd, maak je van de tablet het cadeautje en van lezen het huiswerk. En dat is natuurlijk precies het tegenovergestelde van wat we willen bijbrengen.
Dus: als jij je leerlingen, of je eigen kinderen, nog eens gaat belonen als ze lezen, krijg je van mij een sticker! 😉
Reactie plaatsen
Reacties